Las máquinas no mueren. Patxi Araujo
Neoi zurizko letrak paretaren gainean jartzea, testu honekin:
Maurizio Ferrarisen Documanidad lanaren irakurketatik abiatuta testuingurua:
Makinak ez dira hiltzen, hiltzen dena arima da. Prozesu organiko itzulezinez egindako gorputz bati lotuta, jaio, hazi eta, azkenean, hil egiten da. Horregatik ditu beharrak, presa du. Horregatik, bere buruari begiratzeko ispiluak eraikitzen ditu, eta bere helburuak lortzeko automatak egiten ditu. Bere presak, bere amaiera seguruak, makina mugiarazten du, atzeraezina den absolutua ahalik eta gehien atzeratzen lagun diezaion.
Baina erlojuak ez du esan nahi zer ordu den. Bera eraiki zuen arimaren heriotzaren une zehatza seinalatu ahal izateak ez du esan nahi ezer esan nahi digunik. Beste makina batzuk bezala, arimaren helburuei erantzuteko egina dago. Horiek gabe, haien tik-tak-ak ez du zentzurik. Ferrarisek dioenez, funtsezko desberdintasuna ez da batak esanahiak adieraztea eta besteak horiek ilustratzera, horiekin jardutera mugatzea; lehenengoa hiltzen den organismo bat da, eta bigarrena, itotzen duen mekanismo bat. Ni hil egiten naiz, horrek itera egiten du.
Hori esateko beste modu bat da makinek ez dutela bizitzarik, ezin direla hil, eta horregatik, hain zuzen ere, arimari biziraupena agindu diezaioketela. Haiekiko harreman sistematikoan, arimak lehenik bere gabeziak konpentsatu eta bizitza luzatzen du, eta, hiltzen denean, bere aztarnak gorde eta ametsak birsortu nahi ditu.
Hortik aurrera, gizakia hazi egiten da sortu ditugun osagarri gogor eta bigun guztiekin batera garen organismoaren elkarrekintzan; zentzu transmitigarri eta beharrezko gisa agertzen da ziklo mekaniko, ekintza hedatu, konbexutasun artifizial, kontakizun guztien errepikapenean; click hutsen atzean, prompt-en enuntziazioan edo datu-multzoen eraikuntzan ezkutatzen densoberakina da: orain adimen artifiziala deitzen duguna, elikatzeko arimen bila dabilen automataren epitomea besterik ez da, eta, aldi berean, makinaren iterazio amaigabeetan arimak bizirik irauteko azken-aurreko asmoa.
Tapetum Lucidum. Jugatx Astorkia
Digitalizazio-gailuak sortu zirenetik, desmaterializatu egin dira irudiaren gorputza eta azala, baita haren fisikotasuna praktika artistikoaren beste testuinguru batera eraman. Tapetum Lucidum proposamenak argi-irudiaren materialtasunari eta bisualtasunari buruzko ikerketa artistikoa du abiapuntu.
Irudiak hartzeko eta erreproduzitzeko sistemen elementuak birformulatzean oinarrituta, hala nola eskanerra, proiektorea, fotokopiagailua, kamera analogikoak eta abar, ariketa honek argia fisikoki bihurtzea du helburu. Argazki-irudi batetik abiatuta, argazkigintzatik harago beste materializazio posible batera eramatea hain zuzen. Kasu honetan, irudi digitalaren pixelak ukigarri eta analogiko bihurtzen dira plano fisikoan gauzatuta, irudi forma desberdinen arteko erlazio hibrido bat sortuta.
Ikusten uzten digun elementuari, argiari, forma eman nahi izatea da nire interesa, eta, horretarako, proiektu artistikoak proposatzen ditut hainbat gailu eta euskarritan (material fotosentikorrak, pantailak, proiekzioak…) irudia eraldatzen (hura edozein dela ere). Prozesu honen bidez irudiak harrapatu, bistaratu eta erreproduzituko dituzten gailuen arteko hibridazioak azter ditzaket, jatorrian nahiz azken materializazioan argia dagoelarik.
Quien no está (aún). Joan Fierro
Fikzio dokumental bat sortzeko AA generatiboak erabiltzen dituen diptikoa. Piezak autorretratu edo identitate kolektibo gisa funtzionatzen du. Jatorri ezberdinetako migratzaileen kontakizunetan oinarrituta eraikia, artistarekin bizi esperientziak partekatu baitituzte. Lan honen bidez, identitatearen distortsioaren, denbora-pertzepzioaren eta mugimendu-irudia sortzeko eta erakusteko algoritmoen bitartekotzaren arteko erlazioari buruzko hausnarketa proposatzen da.
graphIA. Miriam Inza
graphIA Adimen Artifizialen bidez sortutako irudien hurbilketa tipografikoa da, batez ere irudi horietan dagoen testuarena. Teknologia horiek dituzten muga tekniko edo etikoak direla eta, ez dute testurik sortzen irudien barruan, baizik eta testu-edukiaren antzeko ikus-hurbilpenak.
Testu horien ezaugarriak aztertzen ditut proiektu honetan, StabbleDiffusion-ekin sortutako emaitza bisualetatik abiatuta. Emaitza kutxa altuko eta serifarik gabeko alfabeto murriztua biltzen duen espezimen tipografiko bat da.
Hiru ezaugarri bereizgarri ditu: nahasmendua, zeinuen arteko nahasketek sortua; zehaztugabetasuna, ertz lausotu, marra zalantzagarri eta formetara modu ez oso argian hurbiltzearen ondorioz; eta trinkotasun eza, irizpideak egonkortzeko eta glifo guztiak berdin egiteko ezintasuna dela eta. Ondorioz, graphIA ez da letra-tipo bat, hurbilketa bat baino ez.
Testuarekin lan egitea interesatzen zait, bereziki irudiak sortzen dituzten Adimen Artifizialekin jardutean sortzen diren paradoxekin: tresna horiek testuz elikatzen dira (prompt), baina zailtasunak dituzte irudiaren gainean letrekin erantzuteko.
Diseinu grafikotik ekiten diot lanari, AAk sortzen dituen grafia deformeekin lan eginez, eraikuntza-akatsetatik abiatzen den abezedarioa eraikitzeko. Artifizialki sortutako irudietan agertzen diren akats edo hutsegiteei buruz hausnartzen laguntzen dit horrek, baita letrak irudi gisa tratatzeari buruz eta grafia asemikoak sortzeko gaitasunari buruz ere.
Hortus Artifis. Cristina Miranda de Almeida
Hortus Eystettensis atlas botaniko enblematikoa da botanikaren eta landareen ilustrazioaren arloan, Basilius Beslerrek sortua eta 1613an lehen aldiz argitaratua. Johann Konrad von Gemmingen, Alemaniako Bavariako Eichstätteko printze-gotzainak enkargatu zuen, Eichstätteko apezpiku-jauregiko lorategiko landare bilduma zabala dokumentatzeko.
1.000 landare-grabatu baino gehiago ditu, bere tamaina naturalean irudikatuak, eta zehatz-mehatz xehatuta dago, loreetatik hasi eta sustraietaraino, identifikazio botaniko argia ahalbidetzen duena. Landareak urteko lau urtaroen arabera antolatuta daude, hilabeteetan zehar izandako hazkunde eta loratze zikloa islatuz. Antolaketa honek lorezaintzako gida gisa balio izateaz gain, lorategietako urtaroen aldaketaren ikuspegi poetikoa ere eskaintzen du.
Lan honetan, atlasaren ideia horri heltzen diot berriro, klima-aldaketak nire lorategiko landareetan eta biodibertsitatean dueneraginari buruzko atlas distopiko bat sortzeko aldaketa erakusten duen atlasaren ideiari, hain zuzen. Lan honetan nire lorategiko landareen irudiak erabiliko ditut, GPT 4 erabiliz Hortus Eystettensis atlas botanikoak inspiratutako irudiak sortzeko, eta klima aldaketari buruzko hainbat prompta erabiliz.
Dissolutio. Derramarse, disolverse, morir II (Hylé). Pilar Soberón, Jaime de los Ríosekin lankidetzan
Dissolutio, derramarse, disolverse, morir II bideo-instalazioan (Hylé), (2014-24) prozesu hidrikoaren aztarna bat proiekzio edo bibrazio artifizial batekin nahasten da. Obraren prozesua duela hamar urte hasi zen, burdinazko urmael hori urez bete zenean, Dissolutio erakusketan (Kutxa Boulevard aretoa, Donostia, 2014). Ura lurrundu egin zen, oxido-arrasto bat eta deskonposizio materiko bat utziz; ura elementuaren mutazio ikusgarri bat, eguraldiak eta ingurumen-kaosak berezkoa duten aldaketa bat agerian utziz.
Obrak, II. bertsioan (Hylé), jatorrizko urmaelaren irudiarekin sortutako bideo-proiekzio bat dakar, Jaime de los Rios artistak kode numerikoko programazioarekin interpretatzen duena; horrela, uraren bibrazioa berriro agertzen da, biteen jarioak munstro kaotikoan edo Hylé-n elkarreragiten duelako. Hizkuntza bitarra, uraren bibrazioarekin eta bere prozesu biologikoekin gurutzatzen da; beraz, zenbakiak, Gerasako Nikomakoren eta Bingeneko Hildegarderen arabera, jatorrizko kaosa edo Hylé protomateria bateratzen du.
Ikuspegi biologikotik, magma gorriko hondo horren gainean polaritateak, gozoa/azidoa, heze-lehorra, gertatzen dira azidotze- eta lurruntze-prozesuaren ondoren; horrek planetako bizitza sortu aurreko egoera gogorarazten du, baita Marte ere. Hala ere, Lurrean biosferaren egungo suntsipen-egoeraz hitz egiten du, giza jarduerak eta Naturaren etengabeko ustiapenak eta suntsipenak eragindakoaz, eta horrek bizitza desagertzea dakar.
Ordena kosmikoaren ikuspegitik, gorriz tindatutako ura odol bihurtzen da, eta elementu pasibo eta disoluzio elementu gisa suaren lehortasun eta beroari aurre egiten dio – elementu aktibo bat –. Paradoxikoki, elementuen etengabeko eraldaketa horretan dualtasunen transferentzia gertatzen da, energiaren izaeraz hitz egiten du; interkonexio-dantza etengabea armiarma kosmiko amaigabe eta banaezin baten barruan (F. Kapra, 2002), eta horrek paradoxa bat sortzen du egungo egoeraren aurrean, ernaltzen den sugea, bere burua hiltzen duena eta berriro sortzen dena.
F. Kapra, (2002). El Tao de la Física.
No mundo. Lourdes de la Villa Liso
Nola elikatu dezakete AA sortzaileek dagoeneko sintetikoa den memoria bat, hau da, sormen artistikoko prozesu batetik sortzen den domeinu gisa, dagoeneko zentzumenen bidez sartzen den informazioaren prozesamendutik at funtzionatzen duena? (Horrela) funtzionatzen duela esatea prozesamendu automatiko horretatik kanpo berreskuratzen dela esatea bezala da, hau da, ez duela aurretiko ezagutzarik erabiltzen, baizik eta, erabiltzen den bakoitzean, hura eskuratzen den bakoitzean, moduak aldatzea eragiten duela (ikasteko modua, sarbidea).
Alde horretatik, ez al luke AA sortzaileen funtzionamenduaren antzik, “ezin baitute ikasi berria aurretik ikasitakoarekin erlazionatu(…)”(López de Mántaras Badia, 2023, 49. or.)? Eta, hortik aurrera, zertan bereiziko zinateke? Von Foersterri jarraiki, ‘denborarik gabeko’ memoria dela esango genuke: denbora alde batera utzi duten prozesu kognitiboen kate bat aurresuposatzen duen memoria bat. (1987, 70. or.); halaber, esan genezake kanpokoa dela, haragitik ateratakoa, ez dela erabiltzen errepresentazio neokortikalen kate bat pertzepzio batera iristeko. Edonola ere, aldea, berriro ere, moduan legoke, sarbidean. Baina AA sortzaileen programazioaren eta algoritmoen erabileraren atzean pertsonak daudenez, nola dira sortutatko irudiak denborarik gabeko memoria horren parte?
Egin nahi dudana da nire lanen irudiekin elikatutako irudien corpus bat sortzea, irudizko gorputza hartuko duena eraldaketa piktoriko sistematizatu batetik pasatzean.
Sortutako irudi horien izaera desenkarnatuan sakondu nahi dut, eta horrek dakarren informazio-galeran. Horiek piktorikoki eraldatzea, besterik ezean ekartzen duten gorputz horren memoria berriro jartzea bezala da, galdutako informazio unitate hori berriro berreskuratzea bezala.
López de Mántaras Badia, Ramon (2023). Inteligencia Artificial versus inteligencia humana. En IA: inteligencia Artificial. AI: Artificial Intelligence. CCCB.
Foerster, Heinz von (1987). Tempo e memoria. En Sistemi che osservano. Astrolabio